Posts

Հայաստանում մինչև 3 տարեկանների շուրջ 95 տոկոսը մանկապարտեզ չի գնում

/

Մայրության կամ երեխայի խնամքի արձակուրդի ավարտից հետո աշխատանքի վերադառնալու և առանց մեծ ընդհատումների կարիերան շարունակելու առաջին պայմանը դայակ վարձելու կամ մանկապարտեզ ուղարկելու ծնողի հնարավորությունն է։

Ըստ «Ընտանիքամետ աշխատավայր․ հայաստանյան հնարավորությունները» հետազոտութան՝ սա հատկապես մեծ խնդիր է, երբ երեխան մինչև երեք տարեկան է․ պետական մսուր-մանկապարտեզներն անհամեմատելիորեն քիչ են, իսկ մյուս տարբերակը վճարովի մանկապարտեզ կամ դայակ ընտրելն է, որը հավելյալ ֆինանսական բեռ է ընտանիքի համար։

Հայաստանում մինչև 5 տարեկան երեխաների մեծամասնությունը՝ շուրջ 66 տոկոսը, դուրս է մնում նախադպրոցական կրթությունից կամ մանկապարտեզ հաճախելու հնարավորություն չունի։

2024 թվականի սեպտեմբերի 15-ի դրությամբ 0-3 տարեկանների 5․3 տոկոսը և 3-5 տարեկանների 71 տոկոսն է ընգրկված նախադպրոցական կրթության մեջ։ Այսինքն, մինչև 3 տարեկանների շուրջ 95 տոկոսը մանկապարտեզ չի գնում։ Այս ցուցանիշը կարող է վկայել աշխատող մայրերի՝ մինչև երեխայի 3 տարեկան դառնալը աշխատանքի վերադառնալու խիստ սահմանափակ հնարավորությունների մասին։

«ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպանի կողմից արձանագրվել են մի շարք դեպքեր, երբ նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների ոչ բավարար քանակի պատճառով ծնողները կա՛մ չեն կարողացել աշխատել՝ երեխայի խնամքը և դաստիարակությունն ինքնուրույն կազմակերպելու համար, կա՛մ աշխատելու պարագայում ստացված աշխատավարձի մեծ մասը կամ ամբողջը տրամադրել են որպես նախադպրոցական ուսումնական հաստատության վճար»,- նշվում է Մարդու իրավունքների պաշտպանի 2023 տարեկան զեկույցում։

Նույն զեկույցում նշվում է նաև, որ ստացվել են բազմաթիվ ահազանգներ, որ պետական մանկապարտեզ ընդունվելու համար նույնիսկ շատ վաղ հերթագրվելու դեպքում էլ երեխան չի ընդունվել, իսկ ընտանիքը վճարովի մանկապարտեզ չի ընտրել՝ ֆինանսական խնդիրների պատճառով։

Իհարկե, տվյալ իրավիճակում տրամաբանական լուծումը նախակրթական հաստատությունների ավելացումն է։ Պարզ հաշվարկով, առնվազն գործող նախադպրոցական հաստատությունների թիվը պետք է կրկնապատկվի, նոր հաստատություններ ստեղծվեն, որպեսզի մինչև 5 տարեկաններ երեխաների մեծամասնությունը կարողանա մանակապարտեզներում ընդգրկվել։

Ի դեպ, ՀՀ կառավարության 2021- 2026 թվականների ծրագրով նախատեսվել է մինչև 2026 թվականը «կառուցել, հիմնանորոգել կամ վերանորոգել առնվազն 500 մանկապարտեզ կամ նախակրթարան՝ ապահովելով դրանց ամբողջական հագեցումը անհրաժեշտ գույքով ու սարքավորումներով»։ Նախատեսվել է նաև մինչև 2026 թվականը նախադպրոցական հաստատություններում ներառվածությունը հասցնել 85 տոկոսի։

Կարևոր է ընդգծել, որ խոսքը ոչ թե միայն նոր մանկապարտեզներ կառուցելու, այլև առկա մանկապարտեզների հիմնանորոգման կամ վերանորոգման մասին է և չի ենթադրում, որ 2026 թվականին 500-ով ավելի մանկապարտեզ ու նախակրթարան պետք է լինի։ Ընդգծենք նաև, որ մինչև 2026 թվականը նախատեսվում է մեծացնել միայն 3-5 տարեկաների ընգրկվածությունը, որը ներկայումս 71 տոկոս է: Իսկ 0-3 տարեկան երեխաների ընգրկվածությունը մեծացնելու վերաբերյալ որևէ տող չկա ծրագրում։

Աղբյուրը՝ «Ընտանիքամետ աշխատավայր․ հայաստանյան հնարավորությունները» հետազոտութուն

Մեծ գործ #3. Ցավոք, մանկապարտեզում բռնությունը կա․Աննա Ջավախյան

/,

Այս էպիզոդում խոսել ենք ֆեյսբուքյան «Մանկապարտեզը և երեխաները» խմբի համակարգող, Երևանի ավագանու նախակին անդամ Աննա Ջավախյանի հետ՝ մանկապարտեզներում բռնության դեպքերի, դրանք կանխելու միջոցների, մանկապարտեզների աշխատանքային ժամերի և այլ հարցերի մասին։

Այս էպիզոդը պատրաստվել է Եվրոպական միության ֆինանսական աջակցությամբ: Բովանդակության համար պատասխանատվություն է կրում հեղինակը՝ Աստղիկ Կարապետյանը, և պարտադիր չէ, որ այն արտահայտի Եվրոպական միության տեսակետները:

Բաժանորդագրվեք մեր ալիքին և հետևեք մեզ այստեղ՝ https://www.youtube.com/@point33ngo

Առաջարկություններ ՀՀ կառավարությանը և Ազգային ժողովին՝ Արցախից բռնի տեղահանված երեխաների մանկապարտեզներում ընդունելության վերաբերյալ

/, ,

Հայատարարություն


«Կետ 33» կազմակերպության առաջարկությունները ՀՀ կառավարությանը և Ազգային ժողովին՝ Արցախից բռնի տեղահանված երեխաների մանկապարտեզներում ընդունելության խնդրի վերաբերյալ


Վերջին օրերին մեր կազմակերպությունը ստանում է զանգեր այն մասին, որ Արցախից բռնի տեղահանված և Հայաստանի Հանրապետությունում բնակություն հաստատած ծնողները առնչվում են իրենց մանկահասակ երեխաներին նախադպրոցական հաստատություններում չընդունելու խնդրին։ 

Պետական նախադպրոցական հաստատությունների ղեկավարների կողմից որպես հիմնավորում նշվում է այն հանգամանքը, որ կարող են ընդունել նոր երեխաներ միայն այն դեպքում, երբ կան թափուր տեղեր, մինչդեռ խմբերը հիմնականում ծանրաբեռնված են։ Միևնույն ժամանակ ընդունելությունը կազմակերպվում է ըստ հերթագրման։

Այս իրավիճակում Արցախից տեղահանված ու բազմաթիվ հոգսերի ու տառապանքի միջոցով անցնող ընտանիքների ուսերին մեկ այլ բարդ խնդիր է ավելանում՝ համատեղել երեխայի խնամքն ու աշխատանքը՝ ապրուստի միջոց վաստակելը։

Հաշվի առնելով նկարագրված իրավիճակը, առաջարկում ենք ՀՀ կառավարությանը և Ազգային ժողովին կատարել հետևյալը․

 

  • Մեղմել նախադպրոցական հաստատության ընդունելության կարգը Արցախից բռնի տեղահանված երեխաների համար։ 

Մասնավորապես, ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարի 2021 թվականի հոկտեմբերի 11-ի 76-Ն հրամանով սահմանված է նախադպրոցական հաստատություններ սաների ընդունելության կարգը։ Կարգի 10-րդ կետով սահմանվում է, որ ընդունելությունը կազմակերպելիս առաջնահերթությունը տրվում է․

1) առաջին կամ երկրորդ կարգի հաշմանդամություն կամ երեք և ավելի երեխա ունեցող կամ զինծառայող ծնողի երեխաներին.

2) կրթության և զարգացման առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող երեխաներին, այդ թվում՝ հաշմանդամություն ունեցող երեխաներին.

3) տվյալ հաստատությունում ընդգրկված քույր, եղբայր ունեցող երեխաներին.

4) տվյալ հաստատության աշխատակիցների երեխաներին:

Առաջարկում ենք այս կարգում կատարել լրացում այն մասին, որ ընդունելությունը կազմակերպելիս առաջնահերթություն է տրվում նաև Արցախից բռնի տեղահանված երեխաներին։

 

  • Ընդլայնել խմբերի թիվը և/կամ երեխաների թիվը խմբերում։

Մասնավորապես, ՀՀ առողջապահության նախարարի 2002 թվականի դեկտեմբերի 20-ի N857 հրամանով սահմանվում է նախադպրոցական կազմակերպությունների N 2.III-1 սանիտարական նորմերն ու կանոնները։ Համաձայն այս փաստաթղթի՝ 1-3 տարեկանների խմբերում կարող են լինել մինչև 20 երեխա, իսկ 3-6 տարեկանների խմբերում՝ մինչև 25 երեխա։

Առաջարկում ենք հնարավորինս սեղմ ժամկետներում քննարկել խմբերում երեխաների թիվը մինչև 5 երեխայով ավելացնելու հարցը և կատարել համապատասխան օրենսդրական փոփոխություն։

Միևնույն ժամանակ, անհրաժեշտ է դիտարկել խմբերի թիվը կոնկրետ նախադպրոցական հաստատություններում ավելացնելու հարցը՝ հաշվի առնելով այդ հիմնարկների շենքային պայմանները։

 

  • Դիտարկել մասնավոր նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների հետ համագործակցությունը՝ Արցախից բռնի տեղահանված երեխաների ընդունելության համար։

Մասնավորապես, առաջարկում ենք որպես խնդրի լուծման տարբերակ դիտարկել «Դայակ պետության աջակցությամբ» ծրագրի վերսկսումը, որը 2022 թվականից չի գործում։ Ծրագրի նախնական փուլում կարող են որպես շահառու ներգրավվել միայն Արցախից բռնի տեղահանված ընտանիքները՝ տարամադրելով պետության կողմից համաֆինանսավորում՝ մինչև վեց տարեկան երեխայի նախադպրոցական ուսումնական հաստատություն այցելելու կամ դայակ վարձելու համար։

«Կետ 33» տեղեկատվական, իրավապաշտպան հասարակական կազմակերպությունը պատրաստակամ է ներգրավվել վերոնշյալ հարցերի քննարկմանն ու օրենսդրական լուծումներ գտնելու գործընթացին։ 

 

Երեխայի խնամք․ դայակներ և մանկապարտեզներ

/

Մայրության և/կամ երեխայի խնամքի արձակուրդից հետո աշխատանքի վերադառնալու և առանց երկարատև ընդհատումների կարիերայի, միաժամանակ երեխայի որակյալ խնամք ապահովելու համար առանցքային նշանակություն ունեն այնպիսի հանգամանքներ, ինչպիսիք են ծնողի՝

  • դայակ ունենալու հնարավորությունը,
  • խնամքի կենտրոնների կամ մանկապարտեզների առկայությունը,
  • երեխայի որակյալ խնամքի ապահովումը դրանցում, աշխատանքային ժամերը, վճարը և այլ հանգամանքներ։

Վիճակագրական տվյալները ցույց են տալիս, որ Հայաստանում մանկապարտեզները բավարար մատչելի չեն, ինչի հետևանքով մինչև 6 տարեկան երեխաների շուրջ 70 տոկոսը մանկապարտեզ չի հաճախում։ Մյուս կողմից՝ պետական մանկապարտեզները, որոնք կա՛մ անվճար են, կա՛մ որոնց վճարը ցածր է, գործնականում աշխատում են մինչև ժամը 17։30-ը, իսկ աշխատող ծնողի համար հավելյալ դժվարություն է երեխային վերցնելու համար աշխատանքից ավելի վաղ դուրս գալը:

2018 թվականից կառավարության կողմից իրականացվում է «Դայակ պետության աջակցությամբ» ծրագիրը, որով փոխհատուցվում է դայակի կամ խնամքի կենտրոնի վճարը 50 տոկոսի չափով, բայց ոչ ավելի, քան նվազագույն ամսական աշխատավարձի չափն է:

Ծրագրի շահառուներն են տարածքային կենտրոններում հաշվառված, մինչև երեք տարեկան երեխայի խնամքի արձակուրդում գտնվող անձինք, որոնք մինչև երեխայի երկու տարին լրանալը վերադառնում են աշխատանքի:

Ծրագրի գաղափարը ողջունելի է, քանի որ կարող է օգնել կնոջը՝ արձակուրդում մնալով չլճանալ և վերադառնալ աշխատանքի, շարունակել կիրառել ու զարգացնել կարողություններն ու հմտությունները, ինչպեսև ապահովել ընտանիքի եկամուտ ստանալու հարցը։ Սակայն կան մի շարք հարցեր, որոնք սահմանափակում են ծրագրի արդյունավետությունը՝

  • Ծրագրից օգտվողների թիվը սահմանափակ է, և կան առաջնահերթություն ունեցող խմբեր, որոնք կարող են մասնակցել ծրագրին։
  • Ծրագիրն ավարտվում է երեխայի 2 տարեկանը լրանալուց հետո, այնուհետև ծնողը ստիպված է սեփական միջոցներով շարունակել երեխայի խնամքի կազմակերպումը կամ նորից աշխատանքային դադար տալ, քանի որ երեխայի համար անվճար մանկապարտեզ գտնելը շարունակում է խնդիր մնալ։

*Իրազեկումը պատրաստվել է «Հարմարավետ միջավայր վաղ մայրության շրջանում գտնվող կանանց համար» արշավի ծրագրի շրջանակում, որն իրականացվում է Եվրոպական միության ֆինանսավորմամբ՝ «Մարդը կարիքի մեջ» հասարակական կազմակերպության «Քաղաքացիական հասարակության դերակատարները՝ որպես փոփոխությունների կրողներ Հարավային Կովկասում և Մոլդովայում» ծրագրի շրջանակում: